فاجعه حلبچه ؛ تصویری از سلاخی انسان در قرن 20 + تصاویر

پایگاه اطلاع رسانی سردارشهید موسی عمویی: سال 1366 کم کم داشت کوله بار رفتنش را جمع می‌کرد که یکی از دردناک‌ترین فجایع بشری را به خود دید. 26 اسفند ماه،‌‌ همان روز که صدام حسین، رئیس جمهور وقت عراق بی‌رحمانه پنج هزار تن از غیرنظامیان حلبچه اعم از زن و مرد و کودک، پیر و جوان را با بمب‌های شیمیایی به کام مرگ کشاند. بمب‌هایی که پس از انفجار با سه نفس جان انسان‌ها را گرفت. 

تنها سند این جنایت بزرگ عکس‌هایی است که احمد ناطقی، عکاس ایرانی به بهای از دست دادن بخشی از سلامتی‌اش گرفت تا سال‌ها بعد در دادگاه صدام حسین جنایت‌های او و مظلومیت مردمان این منطقه را به اثبات برساند. عکس‌هایی که بعد‌ها منجر به ممنوعیت استفاده از سلاح‌های شیمیایی در دنیا شد.

در بیست و پنجمین سالگرد این فاجعه نمایشگاه و همایشی با همین موضوع و با عنوان صدای سکوت در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) برگزار شد.

خبرنگار فارس در حاشیه این برنامه گفت‌و‌گویی با احمد ناطقی داشته است که با هم می‌خوانیم:

فارس: چه شد که توانستید در روز بمباران در حلبچه حاضر شوید؟

ناطقی: در آن زمان رئیس اداره عکس خبرگزاری جمهوری اسلامی بودم که پس از اطلاع از تصرف شهر حلبچه به دست رزمندگان کشورمان به همراه تعدادی از خبرنگاران برای تهیه عکس و گزارش در آنجا حاضر شدیم، اما هیچ اطلاعی در خصوص بمباران شدن شهر حلبچه نداشتیم. حضور ما در آن فاجعه کاملا اتفاقی بود تا جایی که در ابتدای ورود به شهر که با جسد چند کودک مواجه شدیم حتی نمی‌دانستیم گَرد روی صورت آنان ناشی از بمباران است.

فارس: بر اثر انجام این کار مصدوم نشدید؟

ناطقی: من هم‌اکنون شیمیایی هستم، دارو مصرف می‌کنم و در بیمارستان بستری می‌شوم؛ اما با وجود اینکه عکس‌ها و اسناد من در دنیا منتشر شدند و حتی در دادگاه صدام حسین علیه او مورد استفاده قرار گرفتند، رسما بیمار شیمیایی به شمار نمی‌روم.

فارس: علت این موضوع چیست؟

ناطقی: علتی که مسئولان بیان می‌کنند این است که باید در‌‌ همان روز‌ها به بیمارستان مراجعه و صورت سانحه تهیه می‌کردید؛ در حالی که من 20 سال بعد از واقعه از مصدومیت خود آگاه شدم.

هر چند در ابتدای ورود به شهر حلبچه از آلوده بودن منطقه اطلاع نداشتم اما پس از آگاهی از آنجا که می‌دانستم در صورت استفاده از ماسک نمی‌توانم وظیفه عکاسی‌ام را انجام دهم، از ماسک استفاده نکردم.

ناطقی: بله؛ تا جایی که از دستمان بر می‌آمد.

فارس: در آن زمان نگران مصدوم شدن خود نبودید؟

ناطقی: عکس گرفتن از آنجا را وظیفه خود می‌دانستم. از سوی دیگر انسان‌هایی که آنجا حضور داشتند، زنده بودند و این سبب می‌شد که من نتوانم فقط به سلامتی خود فکر کنم. کمک نکردن به مردم در آن شرایط مشابه این است که بتوانم شخصی را که در حال غرق شدن در دریاست نجات دهم؛ اما به خاطر ترس از مرگ یا عدم اطمینان از موفق شدن، به او کمک نکنم. مسلما این کار انسانی نیست.

فارس: مردم شهر حلبچه، که به تازگی به تصرف ایرانیان درآمده بود، عراقی بودند. زمانی که به آن‌ها کمک می‌کردید، به شیمیایی شدن مردم سردشت ارومیه در ماه‌های گذشته به دست دولت عراق فکر نمی‌کردید؟

ناطقی: کسانی که من به خواست خدا به آنان امدادرسانی کردم، کودکان، زنان و مردم مظلوم عراق بودند. اعمال دولت صدام حسین ارتباطی با مردم این کشور نداشت. این، مهر و زبان انسانی است که موجب می‌شود انسان‌ها در هر جای دنیا و با هر زبانی به کمک یکدیگر بشتابند؛‌‌ همان گونه که در آن روز یک پیر زن کرد زبان حلبچه سعی می‌کرد به من بفهماند که شهر بمباران شده و باید مواظب خود باشم.

فارس: مظلومانه‌ترین صحنه‌هایی که در آن روز دیدید چه بودند؟

ناطقی: همه صحنه‌ها دلخراش بودند. اما چنانکه در عکس‌ها پیداست، کودکان مظلومیت زیادی داشتند. نوزادان دو ماهه، چهار ماهه، نوزادی در آغوش مادر، پدر و یا برادرش، کودکی که حتی نتوانسته بود پله را به آخر برساند و در حالی که کمرش روی پله خم شده بود، زندگی‌اش به پایان می‌رسید، همه دردناک بودند.

فارس: چند حلقه عکس گرفتید؟

ناطقی: 24 حلقه عکس گرفتم و پس از 21 سال از گذشت آن روز، در شهر حلبچه یک نمایشگاه خیابانی از همین عکس‌ها دایر کردم.

فارس: آیا مردم آنجا شما را می‌شناختند؟

ناطقی: بله. پیش از برپایی نمایشگاه هم به آنجا رفته بودم؛ ضمن اینکه مردم حلبچه در کتابی که با حمایت کشور عراق با عنوان صدای سکوت منتشر کردم، در مورد من مطالبی خوانده بودند.

فارس: برخورد مردم حلبچه با شما چگونه بود؟

ناطقی: فکر می‌کنم این یکی از جواب‌هایی است که خداوند به من داده است. برخورد عاشقانه مردم حلبچه بدون توجه به فاصله یا محیط جغرافیایی و حتی سختی تصمیم‌گیری من در انتخاب محل اقامتم از میان خیل دعوت کنندگان مهربان این شهر بخشی از پاسخ خداوند پس از گذشت این سال‌هاست. حتی اینکه دختر بچه‌ای که سال‌ها پیش به او امدادرسانی کرده بودم، حالا که صاحب فرزند شده، کودک خود را به نام من، نامگذاری کرده، حس شیرینی است.

ناطقی: عکس‌های من در سراسر جهان منتشر و به عنوان سند جنایت صدام حسین در بمباران شیمیایی حلبچه، منجر به محکومیت او شد. تا پیش از انتشار این عکس‌ها قوانین جنگ که پس از جنگ جهانی اول، بدون هیچ گونه ضمانت اجرایی تدوین شده بودند و هیچ نهادی بر جنایات متخلفان از قوانین نظارت نداشت؛ اما با انتشار این اسناد، قوانین جهانی برای ممنوعیت استفاده از سلاح‌های شیمیایی در کشور فرانسه تدوین شد و کشورهای تابع این قوانین و ملزم به انهدام سلاح‌های شیمیایی طی مدت معین شدند.

فارس: فکر می‌کنید پس از واقعه حلبچه چه اقداماتی باید از سوی دولتمردان صورت می‌گرفت که تاکنون ناتمام مانده است؟

ناطقی: در شرایطی که دنیا ایران را به ساخت بمب اتم و سلاح‌های هسته‌ای متهم می‌کند، کشور ایران می‌تواند با ارائه چنین عکس‌ها و اسناد منحصر به فردی به ملت‌های دنیا نشان دهد که به دنبال ساخت سلاح شیمیایی و بمب اتم نیست؛ بلکه برخی از دولت‌های دیگر بودند که دست به کشتار غیر نظامیان زدند و به زنان و کودکان بی گناه نیز رحم نکردند./فارس